Stereotypy podtrzymujące przemoc w rodzinie
Przemoc w rodzinie nie jest zjawiskiem marginalnym. Dotyczy całego społeczeństwa – niezależnie od jego warstw, obszaru geograficznego czy innych cech demograficznych. Można powiedzieć, że przemoc w rodzinie jest zjawiskiem demokratycznym.
Stereotypy funkcjonujące w społeczeństwie wzmacniają trwanie przemocy w rodzinie jako zjawiska powszechnego. Są one powtarzane przez pokolenia, przez osoby o różnym statusie społecznym, wieku, słychać je w mediach, utworach (np. w piosenkach), występach kabaretowych, towarzysko opowiadanych dowcipach i anegdotach.
Stereotypy te usprawiedliwiają przemoc w rodzinie, dają przyzwolenie na jej stosowanie, pomniejszają rolę i odpowiedzialność sprawcy, obarczają ofiarę winą za przemoc.
Choć przemocy doznają i kobiety, i mężczyźni, to większość stereotypów dotyczących przemocy w rodzinie dyskredytuje kobietę, pomniejsza jej rolę, ujmuje jej godności.
Identyfikowanie stereotypów dotyczących przemocy w rodzinie może pomóc w rozpoznaniu przemocy, nazwaniu jej i przeciwstawieniu się jej.
Niektóre stereotypy bezpośrednio odnoszące się do przemocy w rodzinie:
- Przemoc w rodzinie to sprawa danej rodziny – nie należy się wtrącać.
– Nieprawda. Rodzina uwikłana w przemoc nie ma wystarczających zasobów, by samodzielnie poradzić sobie ze zmianą. - Jeśli nie leje się krew, to nie jest to poważna sprawa.
– Nieprawda. Przemoc w rodzinie jest poważną sprawą w każdej swojej formie, również psychicznej (np. wyzywanie, zastraszanie, grożenie, izolowanie od innych ludzi), seksualnej (np. zmuszanie do oglądania pornografii, zmuszanie do niechcianych praktyk seksualnych), ekonomicznej (np. zabranianie pracy zawodowej, odmawianie pieniędzy niepracującemu członkowi rodziny), a także fizycznej bez rozlewu krwi (np. szarpanie, rzucanie przedmiotami o ściany, niebezpieczna jazda samochodem z członkiem rodziny jako pasażerem). - Ofiara prowokuje przemoc.
– Nieprawda. Ofiara nie ponosi żadnej odpowiedzialności za stosowaną wobec niej przemoc. Niezależnie od jej zachowania to sprawca ponosi odpowiedzialność za przemoc – przemocowe zachowanie to efekt wyboru sprawcy. - Mężczyzna nie bije kobiety w ciąży.
– Mężczyzna nie bije żadnej kobiety. Nie bije także dzieci, osób starszych, niepełnosprawnych. Mężczyzna nie bije nikogo. - To alkohol jest przyczyną przemocy.
– Nieprawda. Przemoc to efekt wyboru sprawcy – to on decyduje, czy zachowa się przemocowo. Alkohol nie usprawiedliwia jego zachowania. To nie alkohol stosuje przemoc, to człowiek stosuje przemoc. - Jeśli dziecko zasługuje, to można dać mu klapsa.
– Nieprawda. Nie ma takich warunków, w których dziecko zasługuje na klapsa. To rodzic decyduje się na danie klapsa i to on ponosi za niego odpowiedzialność, nie dziecko. - Jeśli sprawca żałuje tego, co zrobił, to znaczy, że nie była to przemoc.
– Nieprawda. Często zdarza się, że sprawca żałuje aktu przemocy, ma wyrzuty sumienia, przeprasza ofiarę. Dzieje się tak w fazie miodowego miesiąca w cyklu przemocy. To, że sprawca żałuje, nie jest gwarancją końca przemocy – przeciwnie: po okresie żalu sprawca ponownie stosuje przemoc. A potem ponownie żałuje itd. - W małżeństwie nie ma gwałtów.
– Nieprawda. Gwałt ma miejsce wtedy, gdy do stosunku seksualnego dochodzi bez zgody danej osoby. Niezależnie od tego, czy osoba ta jest małżonkiem gwałciciela. - Kto w rodzinie zarabia, ten rządzi.
– Nieprawda. Każdy członek rodziny wnosi do rodziny swoje zasoby, w tym wypracowane wynagrodzenie – do wspólnego użytku i na wspólne potrzeby. - Żona nie powinna występować do sądu przeciwko mężowi.
– Nieprawda. Sprawy sądowe dotyczą konkretnych przestępstw, a nie ról społecznych czy rodzinnych. Zatem jeżeli mąż popełnia wobec żony przestępstwo, np. stosując wobec niej przemoc, to żona ma prawo występować przeciwko niemu. - Jeśli ofiara nie pomoże sprawcy, to on się nie zmieni i nie zaprzestanie stosowania przemocy.
– Nieprawda. Ofiara nie ponosi żadnej odpowiedzialności za przemoc, którą sprawca wobec niej stosuje. To sprawca decyduje o tym, że zachowuje się przemocowo. Zatem to na nim ciąży odpowiedzialność za zmianę.
Niektóre stereotypy wspierające zjawisko przemocy w rodzinie:
- Ciąża to sprawa kobiety.
– Nieprawda. Ciąża to sprawa kobiety i mężczyzny – ciąża pojawiła się za sprawą obojga. - Kobieta nie powinna dyskutować z mężczyzną.
– Nieprawda. Kobieta może dyskutować z mężczyzną, mężczyzna może dyskutować z kobietą. Nie ujmuje to niczego żadnemu z nich. Przeciwnie – sprzyja wzajemnemu poznaniu i porozumieniu, rozwojowi związku. - Miejsce żony/partnerki jest w domu.
– Nieprawda. Miejsce żony/partnerki jest tam, gdzie ona zdecyduje. - Ja wiem lepiej, co jest dla ciebie dobre.
– Nieprawda. W związku każdy samodzielnie decyduje o sobie. Partnerowi może mówić o swoich potrzebach i oczekiwaniach – nie może jednak decydować za niego i o nim. - Kobiety nie potrafią gospodarować pieniędzmi.
– Nieprawda. To nie płeć ma wpływ na sposób gospodarowania pieniędzmi, a osobiste predyspozycje i doświadczenia. - Kobiety są gorsze od mężczyzn (to inny gatunek człowieka).
– Nieprawda. Wszyscy ludzie są sobie równi. - Jeżeli kobieta podrywa mężczyznę, to musi liczyć się z tym, że mężczyzna będzie uprawiał z nią seks – niezależnie od jej zgody (podrywanie = zaproszenie do seksu).
– Nieprawda. Podrywanie nie musi doprowadzić do stosunku seksualnego. W każdym momencie interakcji z mężczyzną kobieta ma prawo odmówić jakiegokolwiek zbliżenia, nawet jeśli sama zainicjowała tę interakcję. - To mąż decyduje, jak toczy się życie rodzinne.
– Nieprawda. O tym, jak toczy się życie rodzinne, decydują i mąż, i żona – w rodzinie relacje są równe, nikt nie ma przewagi nad współmałżonkiem. - Kiedy kobieta mówi „nie”, to oznacza to „tak” (kobiety są przewrotne).
– Nieprawda. „Nie” oznacza „nie”. Kobieta ma prawo decydować, w tym odmawiać mężczyźnie. - Małżeństwo oznacza, że mężczyzna ma prawo do seksu z żoną zawsze, kiedy tego chce (niezależnie od woli żony).
– Nieprawda. Życie seksualne w małżeństwie (jak i w każdym innym związku) wymaga zgody obojga małżonków. W przeciwnym razie zachodzi prawdopodobieństwo gwałtu. - Kobieta nie powinna traktować swojej pracy zbyt poważnie – przynosi ona jedynie dodatkowy dochód.
– Nieprawda. Praca i płynące z niej korzyści stanowią prawo każdego człowieka, niezależnie od jego płci. Sam proces pracy i jego efekty są tak samo ważne w przypadku mężczyzn, jak kobiet.
Opracowała: Agnieszka Szkutnicka